Landgoederen behouden voor de volgende generaties
Hugo Vernhout, directeur/rentmeester van Landgoed Vilsteren, bedacht in afstemming met de aandeelhouders (erfgenamen zonder verdiensten uit het landgoed) en pachters een innovatieve pachtconstructie. Het uitgangspunt is behoud van het landgoed voor de volgende generatie en verduurzaming van de landbouw. “Wij gaan uit van hoe duurzamer, hoe langer de pacht in plaats van hoe duurzamer, hoe lager de pacht”, vertelt Hugo.
Landgoed Vilsteren heeft de maatschappelijke verantwoordelijkheid om zorg te dragen voor de instandhouding van het landgoed, ook op langere termijn. Zij voert daarin een actief beleid, waar het puntensysteem onderdeel van is geworden. Boeren kunnen vrijwillig deelnemen aan dit systeem, waarbij pachters punten kunnen krijgen voor verduurzamingsmaatregelen.
Eigen selectie uit maatregelen
Er zijn veertien duurzame maatregelen waaruit iedere boer zijn eigen selectie maakt. Bij het behalen van voldoende punten wordt de pachtovereenkomst met twaalf jaar verlengd. Jaarlijks is er een overleg over de voortgang en ondersteuning vanuit het landgoed. Hugo: “Belangrijkste kenmerken zijn langetermijnzekerheid voor de boer, stimulering van verduurzaming van de bedrijfsvoering en flexibiliteit in de contracten om nieuwe ontwikkelingen te kunnen toevoegen aan het maatregelpakket.”
Contracten gaan uiteen lopen
Hugo vertelt hoe dit er in praktijk uitziet. “In ons jaarlijkse gesprek bespreken we de stand van zaken. We realiseren ons ook dat de wereld verandert. Dat betekent dat boeren hun lijstje met maatregelen ook kunnen wijzigen, bijvoorbeeld op basis van nieuwe ontwikkelingen of opgaven. Iedere boer kiest de maatregelen die het beste passen bij zijn bedrijf. Hierdoor kan het contract van de ene boer er heel anders uitzien, dan het contract van de andere boer.”
Duurzame ontwikkelingen op het landgoed
Een formule die tot interessante ontwikkelingen leidt. Zes van de tien boeren doen mee aan het systeem dat toepasbaar is op de gronden met kortlopende pacht (ongeveer 100 hectare van de 400 hectare landbouwgrond). De resultaten lopen uiteen van omschakelen naar biologisch tot focus op korte ketenactiviteiten en van een landschapsecologische systeemanalyse tot permacultuurprojecten en ecosysteemdiensten.
Leerpunten
De directeur/rentmeester roemt het vertrouwen dat er is tussen pachter en verpachter. “Dat is een eerste vereiste om dit met elkaar te kunnen doen. Door elkaar van begin af aan mee te nemen, is dat ontstaan”, vertelt Hugo. Hij ziet ook leerpunten. “We hebben te laat een nulmeting gedaan om te kunnen benoemen of waarderen wat boeren al deden, bijvoorbeeld warmte terugwinnen uit de melk. Dat is jammer, omdat je de vooruitgang nu minder goed kunt zien. Een ander punt is dat ik de verwachting had dat we grote stappen konden zetten. Maar nu blijkt dat binnen ons landgoed juist met kleine stapjes veel meer mogelijkheden zijn voor een duurzame landbouw.”
Sterke sociaal-maatschappelijke band biedt kansen
Volgens Hugo werkt het systeem om verschillende redenen. “Ons landgoed is uniek, vanwege het dorp, tien agrarische bedrijven én een meng- en compressorstation van de Gasunie binnen de grenzen van het landgoed. Hierdoor zijn we financieel gezond en is er experimenteerruimte”, vertelt Hugo. “De sterke sociaal-maatschappelijke band tussen de mensen en het vertrouwen tussen pachter en verpachter spelen ook een belangrijke rol. We hebben elkaars taal leren spreken en geloven erin dat het zetten van kleine stapjes leidt tot een duurzame en langdurige samenwerking.”
