Column: Niet afwachten, maar co-creëren: de kracht van samen werken met het landschap

Die verder durven denken dan hun erf, en verder kijken dan de volgende oogst. Die zich afvragen: Wat heeft de volgende generatie nodig? En: wat vraagt het landschap zelf? De boer van morgen bepaalt niet alleen het menu, maar ook het landschap.

Wie vandaag keuzes maakt die passen bij de bodem onder zijn voeten en het water eromheen, maakt zichzelf en zijn omgeving toekomstbestendig. Het gaat hierbij niet alleen om vasthouden of verduurzamen, maar om versterken. Van land, water en relaties.

Lemelerveld laat het zien

Neem Lemelerveld. Daar kwamen boeren zelf in beweging. Ze zagen het gebied steeds verder verdrogen, mede door decennialange drinkwaterwinning. Ze wachtten niet af. Ze kwamen zelf in beweging, gingen het gesprek aan: met elkaar, met het waterschap, met terreinbeheerders (zoals particuliere landgoedbezitters), met overheden. Geen vrijblijvende praatclub, maar een collectief dat regie nam over de toekomst. Regie pakken, voordat die hen werd opgelegd.

Samen brachten ze de opgaven in kaart: water, bodem, stikstof: alles hangt samen. De grootste winst? Geen papieren plan, maar onderling vertrouwen en wederzijds begrip. En een gezamenlijk besef: deze opgaven aanpakken, dat kunnen we alleen samen.

Het vraagt moed om te zeggen: we moeten het anders doen. Maar dat is precies wat nodig is. Niet denken: ze pakken me wat af, maar: hoe geef ik richting? Hoe zorg ik dat mijn perceel ook over twintig jaar nog rendeert, ecologisch en economisch?

In Lemelerveld vroegen ze zich af: hoe houden we het water vast? Hoe houden we de sloten nat, de bodem vruchtbaar en het landschap leefbaar? Hoe zorgen we voor onze bossen? En hoe organiseren we dat met elkaar als collectief, niet als eilandjes?

Daarbij is het waterschap geen tegenpartij, maar partner. We brengen kennis, data, inzichten over hoe het watersysteem echt werkt: van de bodem tot aan het peilbesluit. We kennen de knelpunten, maar ook de kansen. En we helpen verbinding leggen tussen landbouw, natuurbeheer en ruimtelijke keuzes. En ja dat schuurt. Soms een beetje, soms heel erg. Maar waar het schuurt, ontstaat beweging. En zonder beweging geen transitie.

Want eerlijk is eerlijk: droge voeten, schoon water en voldoende aanvoer kunnen we niet garanderen als we blijven doen wat we altijd deden. De bodem stelt grenzen. En het water vertelt altijd de waarheid.

De boer van de toekomst

De toekomst vraagt een andere houding van ons allemaal: van het systeem willen beheersen, naar samenwerken met het systeem. De boer van de toekomst bepaalt niet alleen wat er op ons bord ligt,  maar heeft ook een grote impact op hoe het landschap eruit ziet in Nederland. Boeren zijn niet alleen beheerders van hun land, maar partner van het watersysteem. Juist wateropgaven bieden kansen voor richting en regie. Wie meegaat met de natuurlijke stroom, komt verder dan wie zich verzet.

Het platteland verandert. Voor ons allemaal. De vraag is niet of, maar hoe? Wie mee wil bouwen aan die toekomst, zal in actie moeten komen. Niet morgen. Nu. Niet alleen, maar samen. Met respect voor ieders verhaal en het lef om keuzes te maken. Geen keuzes maken is geen optie meer.

Door Nicole Koks – dagelijks bestuurslid WDODelta